In Den Haag ruikt het naar verse koffie en koude voeten, want de formatie die in gevaar is, vormt het gesprek van de dag. Je vraagt je misschien af: waarom komt er geen schot in de zaak, terwijl iedereen zegt ”voor Nederland” te werken?
In deze blog lees je hoe het zo snel kan gaan knarsen, wie welke lijntjes heeft getrokken en waarom het land voorlopig op pauze lijkt te staan.
Kloof bij de aftrap van de formatie
Nog voordat de verkenningsfase echt warmloopt, trekken D66 en de VVD zich terug in hun loopgraven. De toon in hun brieven aan verkenner Wouter Koolmees laat weinig ruimte voor een zachte landing.
Wie de eerste zet doet, riskeert gezichtsverlies, en dat lijkt niemand te willen. D66-voorman Rob Jetten kiest openlijk voor een coalitie met VVD, CDA en GroenLinks-PvdA.
In zijn ogen levert die mix stabiliteit en deskundigheid op, precies wat nodig is om te besturen. De VVD kijkt daar dwars doorheen en bestempelt samenwerking met GroenLinks-PvdA als onbespreekbaar.
Het gevolg: er ontstaat meteen een botsing over de samenstelling van het kabinet. Waar D66 zegt een middenkoers te zoeken, wenden de liberalen zich juist af van links.
Het ritueel van toenadering blijft daardoor uit.
Standpunten die elkaar blokkeren
Achter de strakke taal schuilen stevige inhoudelijke verschillen. De VVD zet in op strenger nationaal asielbeleid, lagere lasten voor bedrijven en meer uitgaven aan defensie.
GroenLinks-PvdA legt het accent op zorg en duurzaamheid en ziet het verhogen van defensie-uitgaven tot de volledige NAVO-norm niet zitten. Ook op zorgbeleid lopen de lijnen uiteen.
De VVD wil miljarden besparen en efficiënter werken, terwijl D66 en GroenLinks-PvdA extra geld willen uittrekken voor personeel en toegankelijkheid. Je voelt het al: daar past geen snelle deal tussen.
”Wij gaan geen millimeter opschuiven,” klinkt het uit de hoek van de VVD. Met zo’n houding wordt de ruimte voor een compromis voorlopig wel erg krap.
Wie wil met wie regeren
D66 blijft een kabinet ’door het midden’ verdedigen en houdt vast aan de voorkeur voor samenwerking met VVD, CDA en GroenLinks-PvdA. Volgens interne berekeningen levert dat 86 zetels op en daarmee politiek houvast.
De boodschap: een brede, redelijke meerderheid voor moeilijke dossiers. De VVD schuift juist een alternatief naar rechts: een variant met JA21.
Die komt uit op 75 zetels en verlegt de koers naar conservatiever terrein. In een brief aan Koolmees stelt Dilan Yeşilgöz dat een combinatie met GroenLinks-PvdA de huidige problemen niet kan oplossen.
Dat is een frontale afwijzing van de middenroute die D66 voorstelt. De deur naar links blijft, in VVD-terminologie, dicht met het nachtslot erop.
Premierkwestie drijft het op
Het premierschap hangt als een schaduw boven de gesprekken. In de VVD leeft sterk het gevoel dat de grootste partij de minister-president levert.
Volgens Haagse geluiden is Yeşilgöz bereid dat gewicht te gebruiken als drukmiddel. D66 benadrukt dat verantwoordelijkheid belangrijker is dan alleen zetelaantallen.
Toch speelt het verleden door: Mark Rutte kreeg in eerdere rondes vaak zijn zin, en die herinnering schuurt bij D66. Het Torentje is dus niet alleen een functie, maar ook een symbool van emotie en macht.
Als iedereen het premierschap als hefboom inzet, wordt het pad naar samenwerking smaller. De vraag ”wie mag inchecken op het Binnenhof” blokkeert zo de inhoud.
Rol van de verkenner
Wouter Koolmees moet met volle boodschappentassen aan standpunten laveren tussen botsende belangen. Hij sprak de zeven grootste partijen en verzamelde brieven met wensen, rode lijnen en prioriteiten.
Volgende week ligt zijn eerste verslag in de Tweede Kamer. Daarna volgt het debat over de informateur.
Of dat de boel vlot trekt, is onzeker, want de sfeer is harder dan bij eerdere formaties. Fracties lijken elkaar niet tegemoet te komen, maar juist hun posities te verstevigen.
Een ervaren Kamerlid noemt het ”een politieke schaakwedstrijd waarin niemand de eerste zet wil doen”. Je hoort bijna het tikken van de schaakklok zonder dat er een pion beweegt.
Wantrouwen als vaste gast
In Den Haag draait onderhandelen altijd om macht, timing en vertrouwen. Dit keer lijkt vooral dat laatste verdund.
D66 en de VVD communiceren scherp en richten zich nadrukkelijk op de eigen achterban. Die verharding valt op, zeker vlak na de verkiezingen.
Waar je normaal wat bruggen ziet ontstaan, tekenen nu juist extra muren. Analisten leggen de vinger bij het ontbreken van een overduidelijke winnaar.
Officieel is D66 de grootste, maar de marge met de PVV is klein. Daardoor is het ingewikkeld voor Rob Jetten om autoriteit als formatieleider voluit te claimen.
Lessen uit eerdere rondes
Het politieke geheugen is lang en niet altijd bemoedigend. In 2017 kostte het 225 dagen om tot een kabinet te komen.
In 2021 liep de teller zelfs op naar 299 dagen, een record dat niemand wil breken maar waar iedereen stiekem rekening mee houdt. De vrees is dat het nu opnieuw maanden kan duren.
De polarisatie is groter en het vertrouwen broos, zeggen ingewijden. Dat is geen handige cocktail als je een kabinet wilt samenstellen.
”De verschillen zijn niet alleen politiek, maar ook persoonlijk,” fluistert een Haagse insider. Rob Jetten en Dilan Yeşilgöz brengen verschillende stijlen en visies mee, en dat maakt het gesprek stroever.
Wat schuift het voor jou
Misschien voelt de formatie ver weg, maar de impact op jouw leven is heel concreet. Zolang er geen kabinet is, blijven grote dossiers liggen: woningbouw, klimaatplannen, koopkracht.
Ondertussen neemt de druk toe vanuit bedrijven en maatschappelijke organisaties die duidelijkheid willen. Economisch ligt de behoefte aan stabiliteit op tafel, maar politiek oogt die stabiliteit juist verder weg.
Koolmees blijft optimistisch en wil zoeken naar gemeenschappelijke grond in plaats van alleen naar verschillen. Het klinkt goed, maar zonder beweging bij de hoofdrolspelers blijft het theorie.
Vraag je jezelf af: waar zit de rek? Als iedereen publiekelijk lijnen in cement giet, helpt het weinig dat er achter de schermen wordt geschaafd.
Richting komende weken
Alles wijst op een lange adem. Posities zijn ingenomen, woorden zijn gewogen en grenzen luidruchtig getrokken.
Snelle doorbraken lijken onwaarschijnlijk, hoe graag de buitenwereld ook tempo wil. De hamvraag: is de kloof tussen D66 en VVD nog te overbruggen?
Of drijven de partijen verder uit elkaar en belanden we in een nieuwe recordronde? Wat er ook gebeurt, de inzet is groot.
Nederland wacht op een bestuur dat knopen doorhakt, terwijl de politieke spanning oploopt en de klok doortikt op het Binnenhof.
FAQ
Waarom is de formatie in gevaar genoemd?
De term schuurt omdat D66 en de VVD vroeg in het proces onwrikbare standpunten innemen, vooral over samenwerking met GroenLinks-PvdA en de richting van beleid. Als niemand beweegt, stokt het proces al bij de start.
Wat wil D66 precies met een middenkabinet?
D66 stuurt aan op een coalitie met VVD, CDA en GroenLinks-PvdA, die volgens berekeningen 86 zetels haalt. Die combinatie moet stabiliteit en bestuurlijke deskundigheid brengen.
Waarom zegt de VVD nee tegen GroenLinks-PvdA?
De partij van Dilan Yeşilgöz noemt die samenwerking ondenkbaar en niet onderhandelbaar. Volgens de VVD kan zo’n coalitie de huidige problemen van Nederland niet oplossen.
Welke inhoudelijke verschillen maken een akkoord lastig?
De VVD wil strenger asielbeleid, lastenverlichting voor bedrijven en extra defensie-investeringen. GroenLinks-PvdA en D66 leggen de nadruk op zorg, duurzaamheid en het verbeteren van de toegankelijkheid in de zorg.
Speelt de strijd om het premierschap echt zo’n grote rol?
Ja, de vraag wie het Torentje betrekt is een spanningspunt, met de VVD die het premierschap aan de grootste partij koppelt en D66 die verantwoordelijkheid zwaarder vindt wegen. Dat machtsspel bemoeilijkt de inhoudelijke toenadering.
Bron: Trendy Vandaag
