In Den Haag neemt de politieke formatie een onverwachte wending, die haar opnieuw op de kaart zet. Het schuiven met stoelen rond de tafel levert vooral één prangende vraag op: wat betekent deze manier van formeren voor partijen die zich buitengesloten voelen?
In deze blog lees je hoe de kaarten nu geschud zijn, wat er op het spel staat en waarom dit meer is dan een tactisch spelletje.
Wat verandert er in de formatie
Verkenner Wouter Koolmees kiest voor een smal begin met slechts twee spelers: D66 en het CDA. De afspraak is eenvoudig: eerst met z’n tweeën, daarna pas kijken wie erbij mag komen.
Dat is opvallend, want samen vertegenwoordigen ze minder dan een derde van de kiezers. Ondertussen staan partijen als de VVD, PVV, BBB en FVD aan de zijlijn.
Volgens Haagse bronnen draait deze besloten fase om de hoofdzaken van de politiek: migratie, economie, wonen, stikstof en veiligheid.
Het idee is eerst inhoudelijke overeenstemming te bereiken, dan pas uitbreiding met anderen. Voorstanders noemen het ordelijk; critici zien vooral een bewuste versmalling van de formatie.
Spannende keuze van Koolmees
De verkenner is geen onbekende in politiek Nederland, en dat zorgt voor rumoer. Koolmees is oud-minister van D66 en tegenwoordig topman bij de NS.
Verschillende partijen vragen zich af of hij wel volledig neutraal kan opereren. Hij zelf weerlegt die kritiek door te wijzen op zijn ervaring en focus op resultaat.
In de wandelgangen klinkt het minder vriendelijk. Het beeld van een scheidsrechter die ooit in een van de teams speelde, hangt boven de markt.
Toch benadrukken voorstanders dat hij juist weet hoe je vastgelopen gesprekken weer op gang brengt. Het is de spanning tussen expertise en de schijn van partijdigheid die het gesprek domineert.
D66 en CDA aan zet
Rob Jetten noemt deze opzet een noodzakelijke tussenfase. Volgens hem werkt een brede start als een rem op tempo en duidelijkheid. Eerst de grote dossiers op elkaar afstemmen, daarna anderen uitnodigen, is de belofte. Tegelijkertijd wringt dit bij mensen die D66 bij de verkiezingen zagen verliezen en nu toch het initiatief zien nemen.
Voor CDA-leider Henri Bontenbal is er een evenwichtsoefening. Hij profileert zijn partij als constructieve middenkracht, maar die koers kent risico’s.
In de eigen achterban klinkt onrust over te nauwe samenwerking met een partij die als links wordt gezien. Daarbij houdt het CDA de deur naar meerdere richtingen open, terwijl samenwerking met de PVV wordt uitgesloten.
Rechterzijde voelt zich gepasseerd
De verkiezingsuitslag gaf een ruk naar rechts, met groei voor de PVV, BBB en FVD. Toch zijn het nu D66 en het CDA die de stukken op het bord mogen verschuiven.
Aan de rechterkant is de irritatie voelbaar. De analyse die rondgaat: de uitslag was rechts, de macht blijft in het midden.
Ook in de VVD broeit het. Waar de liberalen ooit vanzelfsprekende partner waren voor middenpartijen, wringt het nu dat deze formatie niet lijkt te passen bij wat kiezers kozen.
Dat gevoel wordt versterkt doordat de VVD niet in gesprek wil met GroenLinks-PvdA, waardoor opties richting zowel middenlinks als middenrechts vastlopen.
Dossiers die de toon zetten
In deze formatie komen vijf thema’s steeds terug. Migratie staat bovenaan, met de druk om grip en afspraken te creëren. De economie volgt, met de wens voor voorspelbaarheid. Wonen blijft urgent, met de vraag hoe de snelheid kan worden verhoogd zonder nieuwe problemen te creëren.
Stikstof is een sleutelpuzzelstuk voor zowel natuur als bouw. En veiligheid staat op de shortlist, breed opgevat van criminaliteit tot de betrouwbaarheid van overheid en diensten.
Het is precies op deze hoofdthema’s dat D66 en het CDA nu proberen op elkaar aan te sluiten voordat de kring groter wordt.
De VVD tussen twee vuren
De VVD houdt de deur gesloten voor onderhandelingen met GroenLinks-PvdA. Die keuze maakt een middenlinkse meerderheid lastig.
Maar zonder de VVD komt ook een centrumrechtse variant niet van de grond. Het gevolg: een formatie die aanvoelt als een schaakwedstrijd waarin vooral tijd wordt gekocht.
Voor liberale kiezers is dat een ongemakkelijke plek. Enerzijds wil je invloed houden, anderzijds wil je je eigen koers. In die spagaat wordt de VVD toeschouwer in een wedstrijd die ze normaal mee dirigeren.
Beeldvorming rond regie en toon
Rob Jetten krijgt kritiek op wat tegenstanders ervaren als een zelfverzekerde houding die tegen arrogantie aan schuurt. De boodschap dat eerst met het CDA moet worden gepraat, komt over als vanzelfsprekende regie.
Dat steekt, zeker gezien het verlies dat D66 bij de verkiezingen leed. Jetten houdt echter voet bij stuk: rust en zorgvuldigheid boven haast en breekwerk.
Die communicatielijn past bij de gekozen strategie. Eerst de basis leggen, dan pas anderen laten meeschrijven. De vraag is of partijen die later aansluiten nog wezenlijk kunnen bijsturen of vooral mogen aftekenen wat al op papier staat.
Wat staat er democratisch op het spel
Dit gaat niet alleen om wie met wie regeert. Het raakt aan iets groters: vertrouwen in de democratie. Als kiezers het gevoel krijgen dat hun stem weinig uitmaakt voor de uitkomst, groeit de afstand tot de politiek. Die kloof zie je terug in de steun voor partijen die verandering beloven.
Volgens kritische analyses vergroot de huidige formatie die spanning. Wanneer de uitslag naar rechts wijst en de koers in het midden blijft, voelt dat als een botsing tussen de wil van de kiezer en de tactiek van partijen.
Dat maakt de vraag urgent: hoe zorg je ervoor dat proces en uitkomst elkaar niet gaan bijten?
Waarom deze route nu gekozen wordt
Koolmees verdedigt zijn aanpak door te hameren op effectiviteit. Niet de partijen staan centraal, zegt hij, maar een methode die resultaten oplevert.
Beginnen met partijen die inhoudelijk willen landen, moet voorkomen dat er meteen wordt verzand in het verdelen van posten of in eindeloze blokkades.
Toch groeit de twijfel in de Kamer. Waarom zo smal beginnen als de roep om een stabiel kabinet juist breed klinkt? Het antwoord van de verkenner is consequent: eerst grond onder de voeten, dan pas bouwen in de hoogte.
Wat de komende weken beslissend maakt
Als D66 en het CDA de eerste schetsen rondkrijgen op migratie, economie, wonen, stikstof en veiligheid, kan de kring opengaan.
Dan wordt zichtbaar of deze formatie een brug kan slaan. Maar als ook dit overleg vastloopt, begint het hele proces opnieuw. Dat zou de indruk bevestigen dat strategie belangrijker is dan snelheid én draagvlak.
De rode draad is helder: de macht ligt vooralsnog in het midden, ondanks een uitslag die opschoof naar rechts. De vraag is hoe lang dat evenwicht standhoudt wanneer ongeduld en wantrouwen toenemen.
Wat jij hiervan moet weten
Je hoeft geen politiek junkie te zijn om te zien waarom dit relevant is. Gaat het mis op migratie of wonen, dan merk je dat in je wijk en op de huizenmarkt.
Slaat de economie een verkeerde afslag, dan voel je dat in je portemonnee en baanzekerheid. En bij veiligheid gaat het simpelweg om vertrouwen: kun je op de overheid bouwen?
Denk je dat dit alleen een Haags spel is? Bedenk dat elke keuze straks belandt in wetten, regels en prioriteiten. En ja, daar loop je als burger elke dag tegenaan.
– Migratie, economie, wonen, stikstof en veiligheid vormen de kern van de gesprekken.
– D66 en CDA praten eerst onderling; anderen mogen later aanschuiven.
– De rechterflank voelt zich genegeerd, terwijl de macht in het midden blijft.
Wat je kunt verwachten van de formatie
De onderhandelingen tussen D66 en het CDA moeten snel laten zien of er voldoende overlap is. Lukt dat, dan volgt de vraag wie er bij komt en onder welke voorwaarden.
Lukt het niet, dan is Den Haag terug bij start met nog meer scepsis op straat. Hoe dan ook: de komende weken geven richting aan de rest van het jaar.
Eén ding is inmiddels duidelijk: deze formatie draait niet alleen om zetels, maar om vertrouwen. En dat win of verlies je met de manier waarop je anderen laat meedoen.
FAQ
Wat betekent de smalle start voor de formatie?
De verkenner laat D66 en het CDA eerst onderling afspraken maken over migratie, economie, wonen, stikstof en veiligheid. Pas bij voldoende overeenstemming worden andere partijen uitgenodigd. Daardoor voelt de formatie compacter, maar ook exclusiever.
Waarom ervaren rechtse partijen deze koers als onrechtvaardig?
Omdat de verkiezingsuitslag naar rechts verschoof, maar de regie nu bij middenpartijen ligt. De PVV, BBB en FVD zien dat als het negeren van hun groei. Dat voedt het idee dat de macht in het midden blijft.
Welke rol speelt de VVD in deze formatie?
De VVD onderhandelt niet met GroenLinks-PvdA en blokkeert daarmee bepaalde combinaties. Tegelijk is zonder de VVD een centrumrechtse meerderheid moeilijk. Zo belandt de partij in een positie waarin ze weinig direct aan tafel staat, maar wel de uitkomst beïnvloedt.
Waarom ligt verkenner Wouter Koolmees onder een vergrootglas?
Zijn verleden bij D66 en huidige functie bij de NS roepen vragen op over neutraliteit. Koolmees stelt dat juist zijn ervaring helpt om resultaat te boeken. De discussie draait om de balans tussen deskundigheid en de schijn van partijdigheid.
Wat staat er voor kiezers op het spel?
Meer dan een kabinetsfoto: het raakt aan vertrouwen in de democratie. Als de uitslag rechts uitvalt en de formatie in het midden blijft, groeit het gevoel dat stemmen weinig effect hebben. Dat vergroot de afstand tussen burger en bestuur.
Bron: trendyvandaag.nl
